Układ elektryczny

Dead Man

Gitara elektryczna nie byłaby sobą bez układu elektrycznego. Jego zadaniem jest przetworzenie drgań mechanicznych strun na sygnał elektryczny, który dalej może być modyfikowany na wiele sposobów. Najczęściej w skład układu wchodzą przetworniki elektromagnetyczne, przełącznik przetworników, potencjometry siły i barwy dźwięku, a także gniazdo wyjściowe.

Bardzo ważne jest odpowiednie ekranowanie całego układu, realizowane poprzez umieszczanie niektórych elementów w metalowych osłonach, wyklejanie wyfrezowanej w korpusie komory folią metalową lub malowanie specjalną farbą elektroprzewodzącą, prowadzenie przewodów w ekranach itp. Masa instrumentu musi być połączony mostek i struny. Przykład układu elektrycznego widać poniżej:

Przetwornik elektromagnetyczny (przystawka) realizuje funkcję zamiany drgań strun na odpowiedni sygnał elektryczny. Składa się on z magnesu z nawiniętą cewką z drutu miedzianego. Struna znajdując się w bezpośredniej bliskości przetwornika oddziałuje na linie pola magnetycznego, co sprawia, że w cewce indukuje się prąd elektryczny.

Jako magnes najczęściej stosuje się Alnico (stop żelaza, aluminium, niklu i kobaltu) oraz tzw. magnes ceramiczny, (spiekany z proszków). Cewka najczęściej nawijana jest na karkasie (szpuli) lub bezpośrednio na magnesie.

Najbardziej popularny przetwornik to przetwornik pojedynczy (single-coil). Podstawowa wada tego przetwornika to duża wrażliwość na zakłócenia; w jego cewce łatwo indukują się prądy pochodzące z przydźwięku sieci elektrycznej, której częstotliwość wynosi w Polsce 50Hz. Ponadto istnieje niebezpiczeństwo powstawania sprzężeń zwrotnych ze wzmacniaczem.

Kolejne rozwiązanie, nie posiadające wad poprzednika, to Humbucker - przetwornik dwucewkowy. Posiada on dwie cewki, które są w stosunku do siebie przeciwnie spolaryzowane.

Cewki Humbuckera najczęściej łączone są szeregowo ze zmianą fazy i wspólnym wyjściem całego układu. Stosuje się jednak inne rozwiązania: wyprowadza się wyjścia obu cewek niezależnie, co pozwala traktować je jako odrębne przetworniki single-coil. Dodatkowo wyprowadzenia cewek można łączyć na wiele sposobów: szeregowo, szeregowo ze zmianą fazy, równolegle, równolegle ze zmianą fazy.

W zależności od odległości przetwornika od mostka dźwięk może być ostry (przy mostku) lub też ciepły (przy szyjce). Najczęściej stosowane układy przetworników to:

2x single-coil (bridge - przy mostku i neck - przy szyjce)
3x single-coil (bridge, middle - pośrodku i neck)
2x Humbucker (bridge i neck)
1x Humbucker (bridge) + 1x single-coil (neck)
1x Humbucker (bridge) + 2x single-coil (neck i middle)
2x Humbucker (bridge i neck) + 1x single-coil (middle)

Przełącznik przetworników pozwala wybrać aktualnie używany przetwornik/przetworniki, co oczywiście wpływa na uzyskane brzmienie. Konstrukcja przełącznika musi zapewnić czystą pracę, bez trzasków. Najczęściej stosuje się przełączniki 3-pozycyjne i 5-pozycyjne. Jeśli mamy dwa przetworniki, to z reguły jest to przełącznik 3-pozycyjny, który przełącza nas pomiędzy przetwornikami (przykładowo): bridge, bridge - neck oraz neck. Mamy zatem trzy możliwości. Przy trzech przetwornikach będzie tych możliwości 5: bridge, bridge - middle, middle, middle - neck oraz neck.

Potencjometry pełnią funkcję regulacji głośności (1 potencjometr) oraz dodatkowo regulacji barwy dźwięku (najczęściej 1 lub 2 potencjometry). Najczęściej są to potencjometry obrotowe. Również one nie mają prawa wprowadzać żadnych trzasków przy pracy, a dodatkowo także w nieporządany sposób zmieniać barwę i szerokość pasma. Regulacja barwy dźwięku to z reguły prosty filtr typu R-C (rezystor - kondensator).
Gniazdo wyjściowe odpowiada za przekazanie końcowego sygnału z gitary do wzmacniacza. Standardem jest oczywiście wtyk typu Jack 1/4".

by Sławomir Sobczak